“İnönü´nün liderliği Yemen´de doğdu”

Sadet Berkyürek/İskenderun

2. Dünya Savaşı dönemi Türkiye´nin iç politika sürecini İsmet İnönü´nün ‘bizi babasız bırakmadım´ sözleriyle özetleyen gazetemiz yazarı Sadullah Çağlar, İnönü´nün diplomasideki başarısının 1900´lerin başında isyanların sürdüğü Yemen´de İmam Yahya ile barış anlaşması imzalanmasıyla görünür olduğunu belirtti. Çağlar, “İnönü´nün liderliği Yemen´de doğdu” dedi.
Ayna İskenderun Kültür Sanat Derneği ile Evimiz İskenderun Süpürge Derneği´nin ortak geleneksel etkinliği Çarşamba Sohbetleri´nde İnönü´lü Yıllar konulu konuşmasında Sadullah Çağlar, 19910´da Yemen´de yürütülen müzakereden başlayarak İkinci Dünya Savaşı dönemine kadar İnönü´nün iç ve dış politikadaki yerini anlattı. Yemen´de savaş yerine ortak bir çizgide buluşulmasını öneren İnönü´nün, çatışma yerine öneriler üzerinde müzakereyi gerçekleştirdiği, toplantı sürecinin 3 ay sürdüğünü ve anlaşmayla sonuçlandığını, barış anlaşması imzalandığını aktaran Çağlar, “İsmet Paşa´nın liderliği aslında Yemen´de doğdu. Aralarında İstanbul İşgal Kuvvetleri komutanı ile işgalci devletlerin temsilcilerinin yeraldığı Mudanya Konferansı´na heyet oluşturulması gündeme geldiğinde Atatürk İsmet Paşa´yı önerdiği zaman başta Rauf Bey, Kazım Karabekir diplomat olmayan yönüne dikkat çekerler. Ve Mudanya Mütarekesi müzakerelerinde İsmet Paşa´nın tezleri kabul edilir. İnönü´nün Lozan´a seçilmesinin de ardında Yemen ve Mudanya Mütarekesi görüşmeleri yatar” diye konuştu.

Avrupa´da modayken üniformayı çıkardılar
İkinci Dünya Savaşı´nın Türkiye açısından hala incelenmesi gereken yönleri bulunduğunu, İstanbul´da karartma gecelerini en güzel Atilla İlhan´ın kitabında bulunabileceğini, aynı dönemde özellikle Nazi Almanya´sından Yahudi asıllı bilim adamları ve sanatçılarının iltica taleplerinin Türkiye tarafından kabul edildiğini, iltica politikasının Türkiye´de mimariden tıptaki gelişmelere olmak üzere çok yönlü olumlu etkilerine dikkat çeken Çağlar, sözkonusu dönemde Avrupa´da üniformanın moda olduğuna dikkat çekti. Çağlar, “İki adam; Atatürk ve İnönü üniformayı çıkardılar ve bir daha giymediler. Ancak İsmet Paşa´nın İkinci Dünya Savaşı´nda işi Lozan´dan daha zordu. Lozan´da yanında Atatürk vardı. İkinci Dünya Savaşı´nda tek başınaydı. Aydınlar, yazarlar dahil savaş yanlısı bir yaklaşım vardı. İkinci Dünya Savaşı dönemi Türkiye´de diplomasi, Kanada´da tez konusu olarak inceleniyor. İnanılmaz bir diplomasiyle Türkiye savaşa sokulmadı” hatırlatmasında bulundu.

İki liderin de hedefi aydınlanmaydı
Türkiye´de çok partili yaşama geçişte de Atatürk ve İnönü´nün rolünü ‘Geri kalmış bir ülkede hiç kimse mehdi iktidarını kendi eliyle vermez´ sözleriyle özetleyen Çağlar, iki liderin politikaları ve yaşam pratikleriyle aydınlanmayı hedeflediklerini belirtti. Türkiye´nin İkinci Dünya Savaşı yılları Türkiye´sinin İnönü´nün ‘Ekmeği karneye bağladık ama sizi babasız bırakmadık´ sözleriyle de açıklandığını kaydeden Çağlar, konuşmasını şöyle sürdürdü: “Askerler, aydınlar, gazeteciler savaş yanlısı iken bir tek adam savaşa karşı direndi ve inanılmaz bir diplomasiyle ülkeyi savaşa sokmadı. Hitler´le, Stalin´le oynadı. Kahire Konferansı´na gitti. İmparatorluğun başbakanı 3 gün Adana Yenice´de kaldı. İkinci Dünya Savaşı´ndaki adam tek başına direndi, barış dedi.”
Aynı dönemin toplumsal olayları ve etkilerini de değerlendiren Çağlar, İstanbul´da yaşanan 6-7 Eylül olaylarını ‘insanlığın en büyük utancı´ olarak tanımladı, aynı dönemde ‘adı sola çıkmış yazar-çizerlerin yargılandığını hatırlatan bu olayların ardından aralarında aydın, bilim adamı, sanatçıların da olduğu 100 bin kişinin ülkeden ayrılmasının kayıplarına dikkat çekti: “Onların gitmesiyle kent kültürü gitti, toplum köylüleşti”.