“Haklarında adlî takibat yapılan basın mensupları ne miktardadır, kaçı tevkif edilmiş bunlardan kaç tanesi hüküm giymiştir, hapis cezası ile birlikte veya ayrıca şahıs veya gazetelere ne miktar para cezası verilmiş ve kaç gazete ne kadar müddetle kapatılmıştır, suçlandırılan basın mensupları sayısı artmış ise sebepleri nelerdir?”
Bu sorunun yanıtı, döneme göre farklılık gösterse de her dönem iktidarların elinin ve gözünün basın üzerinde olduğunun göstergesidir.
Bu soru önergesi;
“Büyük Millet Meclisi Yüksek Riyasetine
Aşağıdaki sorumun Sayın Adliye Vekili tarafından yazılı olarak cevaplandırılmasına delâlet buyurulmasını saygı ile rica ederim” diyen
Tokad Mebusu Dr. Faruk Ayanoğlu´ndan. 1958´den.
Tokad Mebusu Dr. Faruk Ayanoğlu tarafından verilen ‘tahrirî sual takriri Hk. cevabı´ takip ederken, idarenin önergeye yanıt için önce bir ay, sonra 3 ay süre istediğini görüyoruz. 5 ay sonra verilen ve 26.11.1958´de yayımlanan yanıtta 1950-1958 tarihleri arasında haklarında adli tahkikat ve takibat yapılan basın mensuplarının 2.311 olup, bunlardan 811´nin mahkumiyetine, 1,210´un beraatine, 214´ü hakkında ‘amme davasının sukutuna ve cezanın ıskatına´, 13´ü hakkında duruşmanın tatiline, 17´si hakkında ‘takibat icrasına mahal olmadığına´ hüküm ve karar verildiği, 46´sının derdest bulunduğu, tahkikat sınasında 4 basın mensubunun tevkif edildiği ve 9 gazetenin ‘muvakkaten kapatıldığı´ görülüyor. Yanıtlayan dönemin Adliye Vekili Süleyman Esat Budakoğlu´dur.
Resmi gazetede sözkonusu döneme ilişkin yayımlanan listeleri incelediğimizde iller arasında hakkında adli tabikat yapılan İstanbul 604, Ankara 383, İzmir 185, Samsun 127, Zonguldak 96, Adana 65, Antalya 62 basın mensubunu 61 takibat ile Hatay takip etmektedir.
Hatay´daki 61 takibatın 13´ü mahkumiyet, 33´ü beraat, 15´i ‘sukut´ ile sonuçlanmıştır.
Hatay´ın soruşturmalardaki sıralaması, o dönemde de canlı bir basın hayatına işaret ediyor aslında. Tarık Mümtaz adının algısıyla 150´liklerin Hatay´daki etkisine de…
Kimler, hangi gazeteler? diye sorduğunuzu duyuyorum. Bu derleme bir soru önergesine verilen yanıtın yayınlandığı bir resmi gazete ve dönemle sınırlı.
Hatay ve çevresindeki liste 1951 yılı ile başlıyor ve birinci sırada Yaşar Çimen var. Kırıkhan Gazetesi´nin sahibi ve yazı işleri müdürü. Ceza ve miktarı ise 3 ay 15 gün hapis, 350 lira ağır para.
Tutuklanmayan, hakkında soruşturma açılan ve beraat eden diğer iki isim ise bizim kuşağın tanıdık ismi: İskenderun´da yayın yapan Ayyıldız Gazetesi´nden Tarık Mümtaz Göztepe ile yazarı Mehmet Özkan. Bu soruşturma ve cezaların tarihi 1951.
1952 yılına geldiğimizde bugün halen yayın hayatını sürdüren Körfez Gazetesinin sahibi Ahmet Perker´in 2 ay 10 gün hapis, 233 lira 30 kuruş ağır para cezası bilgisine ulaşıyoruz. Kırıkhan Gazetesi´nin sahibi ve yazı işleri müdürü Yaşar Çimen, bir yıl aradan sonra, 1952 yılında da Ahmet Perker´le aynı akıbeti paylaşıyor.
1952´nin diğer takibatları şöyle: Hafta Mecmuası sahibi ve yazı işleri müdürü Tahsin Demiray, Son Posta Gazetesi yazarı Sami Teziş, sahibi Salim Ragıp Emeç; Yeniyol Gazetesi yazarı Seyfi Ekal ile gazetenin sahibi Şekip İnal.
1953´te İskenderun Gazetesi sahipleri Suphi Levent ile Anastasi Bolşin´in 2 kez, Körfez Gazetesi sahibi Ahmet Perker 4 kez, İleri Türkiye Gazetesi sahibi Cemal Hastürk 3, soruşturma geçirmiş.
Aynı tarihte Yenidevir Gazetesi sahibi Burhan Sadık Yalçın, Atayolu Gazetesi Sahibi Mehmet Burç da soruşturma geçiren isimler.
‘Hatay ve mülhakatı´ olarak yayımlanan listede 1954 yılında Yeniadana Gazetesi Sahibi Aydın Remzi Yüregir, 1956 yılında Milliyet Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Abdi İpekçi isimleri dikkat çekiyor.
1954´ün listesinde Yeniadana Gazetesi Yazarı Şahin Gürtunç, İleri Türkiye Gazetesi sahibi Cemal Hastürk, Köylü Gazetesi Sahip ve Yazı İşleri Müdürü Hikmet Yazıcıoğlu ile Vedat Befiioğlu, Ayyıldız Gazetesi sahibi Mehmet Özkan, Hatay Postası Yazı İşleri Müdürü Abdürrahman Konurralp adlarına ulaşıyoruz.
1955 yılında ise Atayolu Gazetesi Sahibi Mehmet Burç 2 kez, gazetenin yazarı Yıldız Çelenk 2 kez, yine gazetenin yazarı Selim Çelenk 1 kez soruşturulmuş. Ayyıldız Gazetesi sahibi Mehmet Özkan 4 kez soruşturma geçirirken gazetenin yazı işleri müdürü Hikmet Çetin de bir kez tahkikata uğramış. Aynı yıl İleri Türkiye Gazetesi sahibi Cemal Hastürk´ün yanı sıra
aynı gazetenin yeni sahibi Hazım Hastürk´ün de aynı yıl bir soruşturma geçirdiğini okuyoruz. Aynı yılın diğer isimleri ise Yenidevir Gazetesi sahibi Yahya Kurtulan, Hakikat Gazetesi sahibi Ali Pekcanaltı, Yeniyol Gazetesi Yazarları Hasan Alibaba ile Kemal Demir.
1956 yılında toplam tahkikat sayısı 13. İsimler ise önceki yıllardan aşina:
Karasinek Gazetesi Sahibi Ahmet Perker, aynı gazetenin yazarı Mehmet Gerboğa,
Atayolu Gazetesi Sahibi Mehmet Burç, aynı gazetenin yazarları Salim Çelenk ile Yıldız Çelenk.
Diğer isimler ise Zaman Gazetesi Mesul Müdürü Yaşar Çimen kez olmak üzere, Yeniyol Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Uğur Reyhan, Körfez Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Kemal Hastürk, İleri Hürriyet Gazetesi Sahibi Hazım Hastürk, Ayyıldız Gazetesi Sahibi Mehmet Özkan, Köylü Gazetesi Mesul Müdürü Tarık Mümtaz Göztepe.
Liste 1957´ye kadar uzanıyor yalnızca.
1957´de tahkikat listesi Körfez Gazetesi sahibi Ahmet Perker´le başlıyor. Yenidevir Gazetesi Sahibi Yahya Kurtulan´ın ardından diğer isimler Kırıkhan´dan, Kervan Gazetesinden. Kervan Gazetesinin sahibi Haydar Akçayı 3, Yazı İşleri Müdürü Hüseyin Bilgay bir kez soruşturma geçirmiş.
O dönemleri yaşayanların, tanıkların yazıyı okuduktan sonra başka isimleri arar gibi olduklarını görüyorum. Sonraki yılların basın hayatındaki etkileriyle Fatih Ülkümen, Selahattin Kutlu´yu sorduklarını…
