Aydınlanma en başta bilimsel yeniçağı hedefleyen temel ilkedir. Laik cumhuriyetle ilgili 6 ayrı partinin güç birliği geleceğe yönelik umut verdi. Ülkede yıllarca yaşanan sıkıntı bir araya gelme eksikliği demokratik rejim için sorunlar yarattı.
Günümüzde muhafazakar partilerle sosyal demokrat CHP’nin önderliğinde bir anayasa çalışması yapıldı. 1961 Anayasasını örnek alıp yeni bir anayasa yapmaları bilim insanları ile birlikte çalışmalarını sağlayan CHP genel başkanı Kılıçdaroğlu’nun katkıları ile oldu.
Yılların birikmiş sorunu olan uzlaşma sorununa ve güç birliğine doğru adımlar atılmıştır. Bu ortak çalışma geleceğe yönelik koalisyon ve iktidar habercisidir. Bu anayasa taslağını yorumlarken 1959 da CHP’nin 16.kurultayı öncesi hazırladığı ilk hedefler beyannamesi akla geliyor. İlk hedefler beyannamesi bilim insanları ile hazırlanmış ilerici modern bir anayasa çalışması idi.
CHP iktidara geldiği takdirde hazırladığı bu anayasa çalışmasını uygulamaya koyacaktı. Ama maalesef Demokrat parti seçimle geldiği iktidarı bırakma eğiliminde değildi. Dönemin yazarlarından Hüseyin Cahit Yalçın Ulus gazetesinde yazdığı köşe yazısında Başbakan Menderes’e yönelik ’Seçimle gelen Başbakanlar seçimle gider eğer ben eski Başbakan olmayacağım derseniz rejimin ismi değişir’ der.
!961 Anayasası ilk hedefler beyannamesinden esinlenmiştir. Kaynağı 1789 Fransız anayasasındaki özgürlükçü metinlerdir. 27 Mayıs sonrası 1962 yılında iktidar olan Başbakan İsmet İnönü hükümeti tarafından yeni anayasa uygulamaya konuldu. 1961 anayasanın öne çıkardığı kavramlar arasında yargı bağımsızlığı, anayasa mahkemesi, Danıştay, basın özgürlüğü, sendikal haklar, sol partilerin kurulması gibi konularla özgürlükçü bir anayasa oldu.
Altılı masanın bileşenlerinin çalışması olan anayasa taslağının modern olması kadar sağ partiler tarafından benimsenmesi demokrasi açısından olumlu olmuştur. Bu çalışma aynı zamanda yeni bir aydınlanma çağının habercisidir. Bu anayasanın ilginç yanı muhafazakar partilerin kendilerini yenileyerek sosyal demokrat bir parti olan CHP ile işbirliği yapmaları heyecan yaratmıştır.
Onun ötesinde ortak hareket demokrasimizin gelişmesine katkı sunan yurtseverlik örneği olmuştur. Genel olarak bazı kesimler altılı masada bulunan küçük partileri tabanları yok diye eleştirdi. Ancak önemli olan farklı partilerin bir araya gelme başarısı göstermeleridir. Avrupa’da yer alan pek çok ülke uzun yıllardır koalisyonlarla yönetilmektedir ve başarılı olmuşlardır.
Türkiye’de yüz yılın ötesinde bir zamandan beri anayasa mücadelesi var, 1876 anayasası, 1908 2.Meşrutiyet ilanı ile yeniden açılan meclis ile bu süreç devam etti.
2.Meşrutiyet ile adalet, musavvat, hürriyet kavramları gündeme geldi. 1908’de 2.Meşrutiyet ilan edildiğinde 1878 den beri kapalı olan meclis yeniden açıldı. Ulusal kurtuluş savaşı günlerinde Ankara’da top sesleri duyulurken dahi meclis kapanmadı ve çalışmalarına devam etti.
Aslında 2.Meşrutiyet Milli Mücadelenin önünü açtı. Kurtuluş savaşı sonrası 1923 yılında cumhuriyet ilan edildi. Geçmişi olmayanın geleceği olmaz. Tarih öğreticidir her zaman söylediğimiz gibi cumhuriyetin ilanı demokrasi tarihimizin en görkemli yeniliğidir.
Ne demişti 1961 anayasası taslağı mecliste tartışılırken komisyon sözcüsü Muammer Aksoy kurucu mecliste anayasanın sosyal kelimesine karşı çıkan tutucucu üyelere; ‘Sayın baylar sosyal kelimesi ne demek anlatayım. Ekonomide eşitlik, sendikal haklar, sağlığın devletçi olması, toprak reformu, yurttaşın genel olarak güvenceye alınması, kişinin yaşamının korunması ve en önemlisi insan hakları evrensel beyannamesinin yaşama geçmesi’.
Altılı masada yer alan partilerin hazırladığı anayasa taslağında seçim barajının yüzde üçe indirilmesi, parti kapatmanın zorlaştırlması ve parlementer sisteme dönülmesi, adaletin ön plana çıkarılması önemlidir.
Eski başbakan Adnan Menderes’in avukatı olana Hüsamettin Cindoruk 1961 anayasa hazırlığı sürecinde şöyle der; ‘O dönemde yeni anayasaya ret oyu kullandığım için pişmanım zira o anayasa hukuk ilkelerini ve adaleti öne çıkarmıştı. Ret oyumu geri alıyorum.
Altılı masada yer alan partilerin anayasayı değiştirmek için yaptıkları çalışma takdire değerdir. Burada yeni anayasa taslağı bir partinin çalışması değil altılı masanın ortak çalışmasıdır. En önemlisi uzlaşma kültürünün yaşama geçmesi açısından sevindiricidir.
Geçte olsa demokrasinin teminatı ortak karar vermektir. Elbette bu partilerin arasında dünya görüşü farklı olanlar vardır ve bu normaldir. Aslında zaman zaman aralarında tartışma zenginlik getirir. Önemli olan zoru başarmaktır yanı 12 Eylül dönemi anayasasını aşıp demokrasiyi geliştirecek bir anayasayı yapabilmektir.
