aviremkaraali@gmail.com
Her ne kadar mevzuatımızda uzun zamandan beri yer alıyor olsa da Arabulucu kavramı günlük hayatta herkesin konuştuğu bir kavram olarak hayatımıza da girmiş durumda. En yaygın dava türlerinden biri olarak görülen iş davalarında zorunlu arabuluculuk döneminin başlamış olması konuya ilgiyi artırmış durumda. Peki arabuluculuk ve dava şartı olarak arabuluculuk nedir?
• Dava şartı olarak arabulucuya başvurma zorunluluğu nedir?
İş Mahkemeleri Kanunun 3. Maddesine ile dava açmadan önce arabulucuya başvurulması zorunlu hale getirilmiştir. Hükme göre kıdem, ihbar, fazla mesai, yıllık izin gibi tüm işçilik alacağı, işe iade davası ve tazminat davalarında mahkemeye başvurmadan önce arabulucuya gidilmesi zorunludur. İş mahkemesinde açılan davalarda, arabulucuya başvurulduğuna dair tutanağın bulunmaması halinde mahkeme, son tutanağın bir haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunulması gerektiğini, aksi takdirde davanın usulden reddedileceğini ihtar eder. Arabulucuya başvurulmadan dava açılması halinde dava şartı yokluğu nedeniyle davanın usulden reddine karar verilecektir.
• Arabulucuya başvurma zorunluluğu hangi davalar için geçerlidir?
Daha önce belirttiğim gibi hükme göre kıdem, ihbar, fazla mesai, yıllık izin gibi tüm işçilik alacağı, işe iade davası ve tazminat davalarında mahkemeye başvurmadan önce arabulucuya gidilmesi zorunludur ancak; iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili rücu davaları, arabuluculuğa başvurma zorunluluğu kapsamı dışında tutulmuş olup bu hallerde doğrudan mahkemeye başvurarak dava açılması mümkündür.
• Arabulucu kimdir?
Çağdaş hukuk sistemlerindeki gelişmeler ile uyuşmazlıklara klasik bakış açısı ile bakmaktan vazgeçerek alternatif çözüm yolları geliştirmiştir. Kazan-kazan sistemi olarak tabir ettiğimiz, taraflardan her ikisini de memnun edecek alternatif çözüm yollarından biri de arabuluculuk sistemidir. Bu sistem ile uyuşmazlık halindeki taraflar bir araya getirilerek çözüm üretmek için müzakere etmeleri sağlanır. Müzakerede bulunmak için tarafları bir araya getiren ve ortak bir çözüm bulmak için her iki tarafa da eşit mesafede olan kişi arabulucudur. Arabulucu, bu konuda gerekli eğitimi alan ve gerekli sınavdan geçerek Bakanlığın listesine kayıtlı olan kişidir.
• Arabulucuya başvuru ve arabulucunun ataması nasıl yapılacak?
Öncelikle arabulucuya başvuracak kişi, karşı tarafın yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerin genellikle adliye binasında bulunan arabuluculuk bürosuna başvurusunu gerçekleştirecektir. Arabuluculuk bürosu olmayan yerlerde ise görevlendirilecek yazı işleri müdürlüğüne başvuru yapılacaktır. Başvuru üzerine büro, komisyon başkanlıklarına bildirilen listeden bir arabulucuyu görevlendirir. Tarafların listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşmaları halinde bu arabulucunun görevlendirilmesi de mümkündür.
• Arabulucu başvuruyu ne kadar sürede sonuçlandıracak?
uyuşmazlıkların alternatif yollarla çözülmesinden beklenen yararlardan biri de mahkemelerdeki dava yükünün azaltılarak yargılama sürelerinin kısalmasıdır. Bu doğrultuda hazırlanan yasa hükmüne göre arabulucunun yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içinde sonuçlandırmasını hükme bağlamıştır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir.
• Arabuluculuk ücreti nasıl belirleniyor?
Arabuluculuk faaliyetinin anlaşma ile sona ermesi halinde Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesi´ne göre belirlenecek arabuluculuk ücreti taraflarca eşit olarak paylaşılacaktır. Ancak taraflar ortak bir karar olması şartı ile ücretin ödenmesi konusunda farklı bir düzenleme yaparak tutanak altına alma konusunda serbesttir.
Arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların anlaşamaması halinde ise ilk iki saatlik ücret tutarı hazine tarafından ödenecek olup görüşmeler iki saatten fazla sürmüş ise iki saati aşan kısma ilişkin ücret, yine aksi kararlaştırılmadıysa taraflarca eşit olarak ödenecektir.
• Arabulucu vasıtasıyla uyuşmazlık çözülemez ise ne olacak?
Arabulucu ile yapılan görüşmelere rağmen Taraflar ortak bir noktada anlaşamaması halinde arabulucu bu durumu tutanak altına alacaktır. Taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması, yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılması veya yapılan görüşmeler sonucunda anlaşmaya varılamaması hallerinden herhangi biri gerçekleşmesi halinde de arabulucu “son tutanağı” düzenleyerek durumu Arabuluculuk Bürosu´na bildirecektir. Bunun üzerine davacı taraf, anlaşma sağlanamadığına ilişkin düzenlenen ´son tutanak´ ile mahkemeye başvurarak yargılamayı başlatacaktır.
Arabuluculuk sistemi ile beklenen yarar öncelikle kazan- kazan sistemi ile uyuşmazlık halindeki her iki tarafın bu süreçten mutlu ayrılmasını sağlamaktır. uzun yargılama ardından temyiz süreleri sonunda elde sonuç kimi zaman her iki tarafı da mutlu etmemektedir. Geç gelen adaletin adalet olmadığı inancı ile getirilen bu alternatif uyuşmazlık çözümü ile tarafların en kısa sürede en verimli sonuca ulaşacağına umut ediyorum. Yine de herhangi bir hak kaybına uğramamak adına, adalet aramaya yönelik ilk adımınızı atmadan önce bir avukata danışmanızı tavsiye ederim.
Bugün, 18 Nisan 2024 Perşembe
