İnsanlık var olmasıyla birlikte doğada sürekli bir arayış içinde oldu. İnsan aklı diğer canlılar içinde en gelişmişidir ve süreç içinde yazıyı keşfetti. Bu da insanlığı aydınlanma yolu olan felsefe ile buluşturdu.
Bu gelişmelerin sonucunda bilim dünyasında kendini ışığa adamış bir adam olan Edison elektriği keşfetti. Yani dünya insanı artık geceyi gündüze dönüştürerek binlerce yıldır karanlıkta yaşayan insanı yeni buluşuyla yeni dünyanın daha büyük buluşlarla aydınlığa adım atacaktı.
Bu mucize denecek yeni bir çağın geçişin habercisi olan kişi kimdi? ABD yurttaşı olan Edison kendini bilime adamış bir şahsiyetti. New York´ta yapılan ödül töreninde yaptığı konuşmada; “Kafamın içinde dünyamızı ışıkla donatmak projesi kısa zamanda olmadı. Yıllarca geceleri hep düşündüm, uykumu kaybettim. Ama hayallerim ve sezgilerim beni sürekli araştırmaya yöneltti. Geçmişte nasıl insan ateşi bulmuş diye düşünerek laboratuvar çalışmalarımı geliştirdim.
İlk başlarda yakın arkadaşlarım bile bana inanmadılar ve hayalci olarak gördüler. Ama sonuca yaklaştığım zaman dostlarım inanmaya başladılar. Özellikle gaz yağı tüccarları benim buluşumla şaşkına döndüler. Bense keşfi gerçekleştirdikten sonra ilk defa rahat bir uyku uyudum. Sonuçta başarmış elektrikli ampulü icat etmiştim.”
Edison´un keşfi elektrikli ampul ile sınırlı kalmadı. Elektrik motoru ve batarya gibi bugün kullandığımız sistemlerin de mucididir. Kurduğu laboratuarda çalışanlarının da fikirlerinden faydalanıyor ekip çalışmasına önem veriyordu. İcatlarını kalabalık meydanlarda halka tanıtıyor ve büyük ilgi çekiyordu. Bu durum kısa zamanda yatırımcıların da desteğini almasına yol açtı.
Edison´un yaptığı öncülük pek çok yeniliklere yol açtı. Örneğin gramofon gibi müzik çalan bir alet yapıldı. İnsanlar artık yaşadıkları her yere taşıyabilecekleri müzik çalan bir alet olan gramofona sahiptiler.
Akabinde İtalyan bir araştırmacı olan Marconi radyoyu keşfetti. Radyo tüm dünya kültürünün bir araya gelmesiydi. Haberler ve müzik akşam yemeği sonrası ailece dinlenirdi.
Bu arada İstanbul radyosu gazinolardan canlı olarak konserleri yayınlamaya başladı. Radyo ile insanlar adeta yeni dünya adım attı.
Aslında her yeni keşif toplumu ileri aşamaya götürdü. Bu dönemde Fransız bilim insanı Pastör, kuduz aşısını buldu. Tüm bu buluşlar hiç kolay olmuyor bazen de araştırmacılar zor anlar yaşıyordu.
Pastör´ün kuduz aşısı üzerine çalışmaları sürerken çalışmalarını bir dosyada topluyordu. Ailesi ise bunadığını düşünerek dosyayı yakmaya çalışıyordu.
Bunun üzerine Pastör ailesine; “Lütfen yapmayın, benim yıllarca üzerinde çalıştığım ve kuduz aşısı gibi insanlığın geleceğini ilgilendiren bir çalışmayı nasıl yakmaya kalkarsınız” diyerek kaldığı çaresiz durumu ve tepkisini dile getiriyordu.
Galileo dünyanın yuvarlak olduğunu keşfetti ve dönüyor dediği için engizisyon mahkemesinde yargılandı. Ama tarihsel sürece baktığımızda bilimi öne koyanlar hep kazandı.
Keşifler kadar onların oluşmasını sağlayan ortamı yaratmak da önemlidir.
Abraham Lincoln ABD´nin 16. Devlet başkanıdır. Ülkede yıllardır süren Kuzey ve Güney iç savaşını sona erdirmiş ve köleliği kaldırmıştır. Ancak köleliği kaldırmasını Güneyli çiftlik sahipleri kabul etmek istemez.
Ancak Lincoln şöyle der; “Ben köle olmak istemediğim gibi kölelerin efendisi de olmak istemem.”
Amerika Birleşik Devletleri 1 Ocak 1863 yılında yayınlanan kararname ile köleliği kaldırır. Bunun üzerine Güneyli toprak sahipleri Abraham Lincoln´e tiyatroda Şekspir´in Hamlet eserini izlerken suikast düzenlerler ve büyük dava adamı Başkan Lincoln yaşama veda eder.
Bizde ise bu tarihlere yakın dönemde aydınlanma çağı Sadrazam Mustafa Reşit Paşa´nın 3 Kasım 1839 yılında tören düzenleyerek Tanzimat Fermanını okuması ile başlar.
Nedir Tanzimat Fermanı? Kültürün ve sanatın kapılarını açmaktır. Onun ötesinde anayasal yönetimi başlatmaktır. Yine bu dönemde eğitime yönelik olarak tercüme büroları kuruldu. Klasik romanların çevirisi yapıldı ve bunlar eğitime uyarlandı. Öğretmen okulları açıldı ve kız öğrenciler de buralarda eğitim alabildi. Galatasaray Lisesi gibi okullar açıldı.
Namık Kemal, Tevfik Fikret, Mithat Paşa ve Şinasi gibi büyük değerler bu okullardan yetişti.
Hürriyet ve Meşrutiyetin 1908´de ilanı bu kuşağın eseridir. Jöntürk yeniliği aydınlanmayı günümüze kadar getirerek Cumhuriyetin yolunu açtı.
Tanzimat Fermanını okumak için yola çıkan Mustafa Reşit Paşa evinden ayrılırken eşine; “Hatun, hakkını helal et gidip de gelmemek var.” Mustafa Reşit Paşa adına yakışan büyük bir insandı. Aydınlanmanın ve Cumhuriyetin kilometre taşlarını döşedi.
Hayatımızı değiştiren ve güzelleştiren keşifler ve onların oluşmasına ortam sağlayan değişimler büyük emeklerin ve fedakarlıkların sonucudur.
