“Adımı atacak kuruluş; HATSU”

Akın Bodur/İskenderun

Su mühendisi Garip Sönmez, Aslantaş Barajı suyunu İskenderun´a taşıyacak suyun gelmemesinin tek nedeninin HATSU´nun adım atmaması olduğunu belirtti. İskenderun Belediyesi ve HBB HATSU´da müdürlük görevinde bulunan su mühendisi Garip Sönmez, baraj suyunun aktarılması için arıtma tesisinin yapıldığını, su taşıma kanalların tamamlandığını, kent içindeki su iletim hatları ile depoların yıllar önce bitirildiğini ifade etti.
Dünya Su Günü ve Aşık Veysel´i Anma Günü kapsamında, kentte faaliyet gösteren Ayna Kültür Sanat Derneği ve Evimiz İskenderun Süpürge Derneğinin geleneksel Çarşamba sohbetine konuk olan su mühendisi, saz ustası ve aşık Garip Sönmez, gençlik yıllarında ülkenin önemli sorunu olduğunu görmesi üzerine ´su mühendisliğini´ seçtiğini söyledi. Mezuniyet sonrası İstanbul´da çalıştığını ve 2006´da İskenderun belediyesine geçtiğini anlatan Sönmez, Mete Aslan´ın belediye başkanlığı döneminde ´proje odası´ kurduklarını, orada projelerin hazırlamasının yanı sıra çalışanlara eğitim verdiklerini ve Aslantaş Barajı´ndan İskenderun´a su taşıyacak projeyi hazırladıklarını belirtti. O tarihlerde İskenderun´daki su iletim hatlarının çürümüş ve iflas etmiş olduğunu anlatan Sönmez, 'Kentte su ihtiyacı fazla ve dağıtım azdı. kayıp-kaçak oranı çoktu. Bu nedenle halk evlerinin çatılarına su depoları koymuş, kapı girişlerine hidroforlar (yapılarda, suya yapının üst katlarına çıkacak basıncı sağlayan düzenek) kurmuş, halk sağlıksız içmesuyu alanı oluşturmuştu. İskenderun´un içmesuyu projesinin değişmesi, gelişmesi için proje çalışması yaptık ve 2012´de işi ihale ettik. İki belediye başkanı (Mete Aslan ve Yusuf Civelek) çalışmalara inanılmaz derecede destek verdi. Yusuf Bey zamanında İller Bankasından kredi alınarak ilk kazma vuruldu ve kentte 600 bin metre içmesuyu altyapısı yenilendi. Halka ayda 2.5 milyon lira enerji giderine yol açan 25 bin civarındaki evdekin hidrofor ve su deposunun çoğu söküldü; su kendi cazibesi ile akmaya başladı. Enerji gideri azalınca halk tasarruf etmeye başladı. Kentteki 32 su kuyusunun her birinin ayda 10 bin lira eneri gideri oluyordu, hat yenilenince kayıp-kaçak oranı azaldı ve su kuyuları yarı yarıya azaldı. Bu da halkın tasarruf etmesini getirdi. Belediye ise projenin tamamına 39 milyon lira harcama yaptı. Aslantaş Barajında9n kente su taşıyacak proje tamamlandı ve su kentin kapısında. 2015´te tamamlanan İskenderun İçmesuyu Arıtma Tesisi 7 yıldır bitmiş durumda. Kentte 16.500 metreküplük 3 depo daha yapıldı' değerlendirmesini yaptı.

İçmesuyu arıtma tesisi iye kullanılmıyor?

Su mühendisi Garip Sönmez, İskenderun´a su taşıyacak Aslantaş Barajı suyunun kente ulaşmasa da sözleşmesinin yapılması nedeniyle 30 yıllık geri ödemesinin başladığını anımsattı. Sönmez, 'İnsanlık var olduğundan beri değişen tek şey, bilgidir. 50 dönüm üzerine yapılan arıtma tesisi niye kullanılmıyor? Değişen tek şey bilgi. Biz ekip olarak biliyorduk, hat yenileme ve arıtma projesini yaptık. O dönemde yöneticiler de çalışmalarımızda önümüzü açtı. Bilgi var, ekip var, tecrübe var ve yapılması isteniyorsa, yöneticinin önü açması lazım. Bu yapılmıyor. Arıtma tesisi devreye girse, kentte damacanaya bu kadar ihtiyaç olmaz. Akçay´daki su, piyasadaki en iyi sudan çok daha iyi. kentte içmesuyu şebekesi yenilendi ve bu kentin su sorunu yok. Projenin yapılmasıyla, kentin su sorununu çözmedeki en büyük sorun giderildi' diye konuştu.

Sönmez, bir soru üzerine evlerde kullanılan arıtma sistemini yeterince yararlı olmadığını düşündüğü için kendisinin kullanmadığını, bu sistemin zararlı birçok maddeyi geçirirken, insan sağlığına yararlı bazı elementleri elediğini ve bunun bağışıklık sistemini zayıflatabileceğini söyledi.

Yenilenen içmesuyu hattı, enfeksiyon hastalığını azalttı

Dünyada 2 milyar insanın içilebilir nitelikteki suya ulaşamadığını ya da erişim sıkıntısı yaşadığını anımsatan Sönmez, 'Su hayattır ama aynı zamanda felakettir de. Şebekeden gelen mikroplar insan sağlığını olumsuz etkiler. İçmesuyu altyapısına mikrop karışırsa hastalık oranı artar. İskenderun´da enfeksiyon hastalığı oranı çoktu, hat yenilenip altyapı tamamlanınca bu oran çok azaldı' dedi.

Teknolojinin suyun arıtımında önem taşıdığını belirten ve gelişmiş ülkelerin bunu uyguladığını anlatan Sönmez, 'İsrail, atık sularının yüzde 89´unu arıtıyor kullanılabilir hale getiriyor. su, öyle bir varlıktır ki dünyanın en yumuşak maddesidir ama kontrol ve denetimden çıkınca da en büyük felaket ve en sert maddesidir. Su aynı zamanda donduğunda hacmi genişleyen ve insan stresini alan bir maddedir. Bu kadar önemli ama suyu yeterince temiz kullanamıyor, işleyemiyoruz' dedi.

'HATSU, İçişleri Bakanlığına bağlı kuruluştur'

Sönmez, HBB´nin Aslantaş Barajına karışan mikrop nedeniyle arıtma sistemini çalıştırmadığı açıklamasının yapıldığı yönündeki bir soru üzerine, şunları söyledi: 'Yerleşim alanlarında suyu kirletici maddeler varsa yazı yazılır ve bu sürede karışımı önleyici çalışma yapılır, yapılan harcamanın bedeli de alınır. Aslantaş Barajına karışım olduğu söyleniyorsa -ki karıştığı belirtilen bölgeyi biliyorum-, 3 kilometrelik hat döşenir ve pis suyun karışımı önlenir. Bu yapılan harcamanın maliyeti de Osmaniye Belediyesinden tahsil edilir. Geçmişte bu konu Osmaniye´ye iletildi. Baraja karışım varsa, HATSU bunu yapar ve ücretini alır. HATSU´nun bunu yapma yetkisi var. Aslantaş Barajından İskenderun´a su verilme kararı alınırken, o bölge havza ilan edildi. Ve havza yönetmeliğine göre havzaları koruma bantları oluşturulur. Havza koruma müdürlüğü de var. Yani mikrop karışıyorsa, bunun önlemi de var. ve önlem tesisin çalıştırılmaması değil. Kanun gereği, kent nüfusu 100 bini aşması üzerine projeyi belediye adına bedelini belediyeden alınmak üzere DSİ yaptı. İskenderun İçmesuyu Arıtma Tesisi, hazine arazisi üzerine yapıldı. Tesis yapılırken alan boştu. Daha sonra 2. OSB kuruldu. DSİ alanda kamulaştırma işlemlerini zamanında yapmayınca, İskenderun Belediyesi, araziyi o dönemde 1 milyon lira karşılığında ve 4 taksitle satın almak zorunda kaldı. O süreçte, yörede sanayi tesisleri varken ve ikinci OSB kararı alınınca, sanayi tesislerinin varlığı etkilemesin diye arıtma tesisi ´kapalı sistem´ yapıldı. Arıtma tesisinde kapalı sistem arıtma var. Aslantaş Barajı na tüm bağlantılar da yapıldı ve istenirse işletilebilinir. HATSU, özerk bir kuruluş. Şekilsel olarak Hatay Büyükşehir Başkanlığına bağlı ama aslında İçişleri Bakanlığına bağlı kuruluştur. Adım atılması gerekiyorsa, adım atmayan HATSU´dur.'

Süleyman Demirel´in DSİ Genel Müdürlüğü döneminde Amik Gölü´nün kurutulduğunu da anımsatan Sönmez, 'Demirel bir röportajında, yaptığı en büyük hatalardan birinin Amik Gölünün kurutulması olduğunu söylemiştir. Amik Gölü, dünyanın en önemli 5 av gölünden birisiydi. Ve süzülerek uçan göçmen kuşların da kullandığı mola yeriydi' diye konuştu.

İki dernek adına söyleşinin açılışında konuşan Mehmet Çağlar, Dünya Su Günü ve Aşık Veysel´i Anma Gününün bir gün arayla olması üzerine, hem su mühendisi hem de saz çalan aşık olamsı nedeniyle Garip Sönmez´in davet edildiğini belirtti.