Akın Bodur/İskenderun
Ortaylı, 'Tarihte Türk milletinin kültür yapısında çok büyük etkisi olan yer İran´dır' dedi.
İskender sürecinin Hellenizmin önemli bir dönemi olduğunu belirten İlber Ortaylı, İskender´in keşfi seven, kültürleri birleştiren bir kişi olduğunu kaydetti. Sekiz Haçlı Seferi yapıldığını belirten Ortaylı, Memluklular döneminde Antakya bölgesine yerleşen Roma ve Bizans´ın yöre halkının ve Türklerin karşı çıkması üzerine fazla tutunamadığını söyledi. Prof. Dr. İlber Ortaylı, 'Bu kapıya bir kuvvet yöneldiği zaman izin verilmez. Kolay kolay da kimse buraya cesaret edemez. Burası çok önemli bir yer. Burayı kaybeden, her şeyi kaybeder. Burası çok önemli bir bölge. Antakya bölgesi, İskenderun-İskenderiye arası önemli yer. Akdeniz sahili çok büyük zenginliktir. İtalya´da bile bu kadar zengilik yok. Bunu bilmek lazım. Büyük dinlerin kaynaklarında Antakya vardır. Yasin suresinin girişinde de bu vardır.O dönemlerde Antakya yöresi büyük, canlı kent olduğu için bu doğaldır. Bugün de bu canlılık New York gibi kentlerde var. Tarihi anlamak için, dinleri incelemekte büyük fayda vardır. Tarihi malzemenin açıklarını görmek de önemli' dedi. Ortaylı, Cumhuriyetin ilk yıllarında sağlık, eğitim daha gelişmeyip, kaynak aktarmakta zorlanılırken Mustafa Kemal´in burayı önemsediğini ve kaynak ayırdığını, yaptığı diplomasi savaşıyla misak-ı milliye dahil olan Hatay´ın Türkiye Cumhuriyeti´ne katıldığını ifade etti.
Sınırda yeni bir devlet kurulmaz
İsim vermeden Suriye-Türkiye sınırında denize açılacak bir devleti kurulmasının mümkün olmadığını belirten Prof. Dr. İlber Ortaylı, Suriye´de yaşanan ve grupların bulunduğu savaşı da isim vermeden değerledirip, 'Tarihte imparatorluklar, biner kişilik cemaatlerle değil, büyük ordularla imparatorluk olmuştur' diye konuştu.
Füsun Sayek XIII. Sağlık ve Kültür Etkinlikleri kapsamında, Arsuz´daki 1.800´lerden kalma ve günümüzde ‘kültür ve müze evi´ olarak kullanılan, İskender Sayek Kültür ve Sanat Evi´nin avlusunda tarih üzerine yapılan söyleşide konuşan Prof. Dr. Ortaylı, 'Büyük İskender kariyerine burada başladı ve daha sonra İran´a yöneldi. dünya tarihinde 30´lu yaşlarda bu kadar kariyer yapan kişi sayısı çok azdır ve bunlardan birisi Büyük İskender, diğeri de Mozart´tır. Büyük İskender, Doğu ve Batı´yı bağdaştırmak, kültürünü birleştirmek istedi. Bu ideali Napolyon da tekrarladı. Ne kadar bağdaştırdı, ne kadar başarılı oldu, o ayrı bir konu, tartışılır. Napolyon´un Doğu seferi yarım kalmış, Asya´da bitmiştir. Ancak İskender´in başlattığı fetihler, Sezar tarafından takip edildi' dedi. Roma ve Bizans´ın uzun süre barınamadığı, bu nedenle de kalelerinin olmadığını belirten Ortaylı, Antakya bölgesinin Memluluklardan sonra Osmanlı´ya geçtiğini de anımsattı. İlber Ortaylı, Büyük İskender´in birçok yeri alıp, yeni kentler kursa da, gittiği her yeri alamadığını, Anadolu´da birçok yeri kuşattığını ama alamadığı yerler olduğunu da anlattı.
Ünlü mimar, Mimar Sinan´ın birçok şeyi İskender´in fetih ettiği ve daha sonra Osmanlı kontrolüne geçen bölgelerde gördüğünü anlatan Ortaylı, 'Ve o yüzden büyük mimar oldu' değerlendirmesini yaptı.
İstanbul´daki Rum kökenli vatandaşların tarihe çok meraklı olduğunu, Yunanistan´da bu kadar meraklı insanlarla karşılaşmadığını ifade eden ve bunu ´farklı şartlarda büyüyüp, yaşamaya´ bağlayan Ortaylı, tarihte Irak diye bir yerin olmadığını, coğrafyacı ve tarihçilerin bu tanımı kullanmadıklarını, ancak hukukçu ve tacirlerin bu tanımı kullandığını belirtti. Ortaylı, tarihte Suriye tanımının olduğunu, Rumların bunu kullandığını ancak bugünkü sınırları bulunan ülkeyi kapsamayıp, bugünkü Lübnan ve Ürdün´ü de içerdiğini ve bugünkü sınırının Batılı ülkelerce yaratıldığını kaydetti.
'Her 24 saatte genelkurmay başkanları değişiyordu'
Söyleşide, İskender ve o dönem tarihi üzerine bilgi veren Dr. Venos Zahariyadis de İskender´in sevgilisi olarak ordusunu, zaferlerini de çocukları olarak nitelendirdiğini söyledi. Yunan tarihi, Pers imparatorluğu, Atilla ve Alparslan´ın yaşamı ve savaşları hakkında bilgi veren Zahariyadis, umudunu alarak seferlere çıkan İskender´in çok sayıda suikast ve yedi kez zehirleme girişimiyle karşılaştığını, suikastler ve altı zehirlenme girişiminden kurtulduğunu ancak yedinci girişimde zehirlenerek, öldürüldüğünü belirtti. Zahariyadis, eski Atina´da bir generalin 24 saat süreyle genelkurmay başkanlığı görevini yaptığını ve her 24 saatte yeni bir generalin bu göreve getirildiğini belirterek, nedeninin diktatör olmalarının engellenmesi olduğunu ifade etti.
'İskender, halkları karıştırmak istedi'
Büyük İskender´in yayıldığı bölgelerde 500´e yakın şehir kurduğunu, Hindistan´da atının öldüğü yerde; Afganistan´da 20 günde kurduğu şehir olduğunu, kurduğu şehirlerin sınırlarını arpa unuyla kendisinin çizdiğini de belirten Zahariyadis, ancak bunun büyük çoğunluğunun ya kaybolduğunu ya da isim değiştirdiğini ifade etti. İskender´in ilk büyük zaferini Erzin´deki İsos bölgesinde kazandığını anımsatan Zahariyadis, ikinci zaferini de aynı komutana karşı Erbil yöresinde kazandığını kaydetti. Zahariyadis, çok büyük yaralar kazanan ve geniş coğrafyaya hükmeden Büyük İskender´in ülkesinin sınırları içindeki halkları karıştırmak istediğini, da belirtti. Zahariyadis, 'Biz Bizans´tan çok şey aldık, çok şey de verdik taki ki' dedi.
Söyleşi sonunda Prof. Dr. İskender Sayek, Ortaylı ve Zahariyadis´e Çağlar içinde Antakya' kitabını hediye etti.