Instagram'a erişim engeli

BTK’nin Instagram’a erişim engeli kararının ardından Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın bazı uygulamalarının iptaline ilişkin kararını hatırlatması sonrası Anayasa Mahkemesi'nin internet sitesi de erişimez oldu. Erişim engelinin nedeni hakkında yetkililerden resmî bir açıklama gelmezken, basın ve uluslararası kuruluşlar kararı eleştirdi.

İskenderun/SES
Türkiye, sosyal medya platformu Instagram'a erişimi engelledi. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından yapılan açıklamada, kararın 2 Ağustos 2024 tarihinde alındığı belirtildi. Karar, Hamas'ın kilit isimlerinden İsmail Heniyye'nin ölümüne ilişkin taziye mesajlarının engellendiği iddiaları üzerine Türk yetkililerinin platformu sansürle suçlamasının ardından geldi. BTK’nin Instagram’a yönelik erişim engeli kararının ardından Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın bazı uygulamalarının iptaline ilişkin kararını hatırlattı. Ancak daha sonra bu duyuru AYM'nin sitesinden kaldırıldı. BTK tarafından yapılan ilk açıklamada karara gerekçe olarak 'katalog suçlara uyulmaması' gösterildi. BTK açıklamasının ardından engellemeye ilişkin resmi açıklama geldi. Ardından oa Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Ömer Fatih Sayan, Instagram'ın erişme engellenmesine ilişkin resmi açıklama yaptı. X hesabından paylaşım yapan Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Sayan, "Değerlerimize saygı duyan, dezenformasyonsuz, daha temiz ve güvenli bir sosyal medya tesis etmek için ne gerekiyorsa yapacağız" değerlendirmesini yaptı. Sayan, şunları belirtti: "Batılı ülkeler söz konusu olduğunda, sosyal medya platformlarının Katalog Suçlar başta olmak üzere birçok konuda hızlıca tedbir aldıklarını görüyoruz. Biz de baştan beri aynı hassasiyeti ve adil duruşu talep ediyoruz. Bu platformlar, kurallarına uydukları ülkelerde sundukları güvenli, temiz ve adil içerik mekanizmasının Türkiye'de de geçerli olmasını istiyoruz. Sağlayıcıların uyguladığı bu çifte standart, tüm dünya için ortak bir sorun. Şöyle bir hatırlayalım; gelin ülkemizde temsilcilikler açın, insanımızın hak ihlallerinin önüne geçelim dedik. Gelmek istemediler. Kendilerine bildirilen suçlara karşı gereken adımları yerine getirmediler. Birlikte daha temiz bir internet inşa edelim, milletimiz muhatap bulsun dedik, bir takım sanal ofislerle göstermelik işler yaptılar. Yaptığımız kanun değişiklikleri ile tüm bu arkadan dolanmaların önüne geçtik. Görüyoruz ki aynı anlayışı hala sürdürmeye çalışıyorlar. 'Bildiğimi okurum, istediğimi yayınlarım, istediğimi yayınlamam' diyorlar. Biz bunu kabul etmedik, etmeyeceğiz. Değerlerimize saygı duyan, dezenformasyonsuz, daha temiz ve güvenli bir sosyal medya tesis etmek için ne gerekiyorsa yapacağız."
Karar uluslararası basında geniş yankı bulurken, Türkiye'nin sosyal medya üzerindeki denetimlerinin bir kez daha tartışma konusu olmasına neden oldu. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) Yönetim Kurulu da instagrama ve Anayasa Mahkemesi’nin internet sitesine erişimin engellenmesini eleştirdi.

AYM’nin internet sitesine erişim de engellendi

Anayasa Mahkemesi (AYM) de BTK’nin kararının ardından geçmişte Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı ile ilgili verdiği daha önce verdiği bir kararı paylaştı. Mahkemenin duyurusunda “Bu basın duyurusu Genel Sekreterlik tarafından kamuoyunu bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup bağlayıcı değildir” ifadesine yer verildi. Mahkemenin "İletişim Başkanlığının Basın Özgürlüğü ve İfade Özgürlüğüne Müdahale Etmesine İmkân Tanıyabilecek Kuralların İptali" başlığıyla, 'norm denetimi basın duyurusu' olarak yaptığı açıklamada, konuyla ilgili verilmiş karar ve gerekçesine yer verildi.  resmi sosyal medya hesabından da paylaşılan duyuru daha sonra kaldırıldı. Duyuru şu ifade aldı: “Anayasa Mahkemesi 27/12/2023 tarihinde E.2020/88 numaralı dosyada, (66) numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 5. maddesiyle (14) numaralı İletişim Başkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ne eklenen 6/A maddesinin (c) ve (ç) bentlerinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir. Dava konusu kurallarda; Türkiye Cumhuriyeti’ne yönelik iç ve dış tehdit unsurlarını analiz ederek stratejik iletişim ve kriz yönetimi açısından gerekli tedbirleri uygulamanın ve Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı yürütülen psikolojik harekât, propaganda ve algı operasyonu faaliyetlerini belirleyerek her tür manipülasyon ile dezenformasyona karşı faaliyette bulunmanın İletişim Başkanlığı (Başkanlık) bünyesinde ihdas edilen Stratejik İletişim ve Kriz Yönetimi Dairesi Başkanlığının görevleri arasında olduğu düzenlenmiştir.”

Mahkemenin değerlendirmesinde, “Anayasa’nın 104. maddesinde Anayasa’nın İkinci Kısmı’nın Birinci ve İkinci Bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle

Dördüncü Bölümü’nde yer alan siyasi haklar ve ödevlerin CBK’larla düzenlenemeyeceği belirtilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı yürütülen algı operasyonu faaliyetleri neticesinde oluşan krizin stratejik iletişimle yönetilmesine ilişkin tedbirler alınması ve her tür manipülasyon ile dezenformasyona karşı faaliyette bulunulması amaçlanmaktadır. Kurallar uyarınca alınacak tedbirler ve yapılacak faaliyetlerin Anayasa’nın 26. maddesinde yer alan düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti ile 28. maddesinde yer alan basın hürriyetine müdahale teşkil edeceği açıktır. Bu bağlamda kuralların, kapsamları itibarıyla Anayasa’nın İkinci Kısım İkinci Bölümü’nde yer alan kişi hakları ve ödevleri ile ilgili düzenlemeler içerdiği görülmüştür. Sonuç olarak kuralların CBK ile düzenlenemeyecek yasak alana ilişkin düzenlemeler içerdiği anlaşılmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralların konu bakımından yetki yönünden Anayasa’ya aykırı olduklarına ve iptallerine karar vermiştir.”

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığıyla ilgili 2 Ağustos tarihli karar duyurusunun ardından Anayasa Mahkemesi'nin internet sitesine bir süre erişim sağlanamadı. AYM'nin sitesinin erişime açılmasının ardından da karar duyurusunun kaldırıldığı görüldü.

"İnternet özgürlüğü olmayan ülkede, ifade özgürlüğünden söz edilemez" 

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) yönetim yaptığı açıklamada, instagrama ve Anayasa Mahkemesi’nin internet sitesine erişimin engellenmesini  eleştirdi. Açıklamada, "57 milyon  insanın kullandığı instagrama erişimin kapatılması sansürdür. Aynı şekilde  İletişim Başkanlığı’nın dezenformasyonla mücadele için attığı adımların basın hürriyetine müdahale olduğuna karar veren Anayasa Mahkemesi’nin internet sitesine erişimin engellenmesi de kabul edilemez. Erişim engelleme kararları bir an önce kaldırılmalıdır" ifadesine yer verildi. TGC Yönetim Kurulu açıklamasında şunlara yer verildi: "İnternet özgürlüğü olmayan bir ülkede, basın ve ifade özgürlüğünden, insan haklarından, çağdaşlıktan söz edilemez. İnternet toplumun habere ve bilgiye ulaşmasında önemli bir rol oynamaktadır. Bu çerçevede internete erişim ve internet yoluyla bilgi yayma hakkı ifade özgürlüğü çerçevesinde korunmaktadır. Ancak ülkemizde sosyal medya platformlarına sık sık erişim engeli getirilmekte, bilgiye erişim hakkı engellenmektedir.

Son olarak Türkiye’de  57 milyon 100 bin kullanıcının bulunduğu   instagram.com, 02/08/2024 tarihli ve 490.05.01.2024.-608903 sayılı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu kararıyla erişime engellendi. BTK tarafından yapılan ilk açıklamada, platformun katalog suçlara uymadığı gerekçesiyle kapatıldığı belirtildi. Bu karar sansürdür. Ayrıca 2 Ağustos 2024 tarihli olarak ilan ettiği yeni duyurusunda dikkat çekici bir karara imza atan Anayasa Mahkemesi’nin internet sitesine erişimin engellenmesi de kabul edilemez.  Anayasa Mahkemesi  İletişim Başkanlığı'nın dezenformasyonla mücadele ile ilgili attığı adımların, Anayasa’nın 26. maddesinde yer alan düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti ile 28. maddesinde yer alan basın hürriyetine müdahale olduğu kararına vardı. Bu kararın ardından Anayasa Mahkemesi’nin internet sitesine erişim engellendi. Bağımsız Özgürlük Evi kuruluşunun 2023'te hazırladığı internet özgürlüğü raporuna göre Türkiye maalesef internetin özgür olmadığı 70 ülke arasında 55. sırada yer alıyor. İktidar tarafından medyanın, sosyal medyanın düşman ilan edilmesi, özgürlüklerin korunması yolunda karar veren Anayasa Mahkemesi’nin internet sitesinin kapatılması hukuka aykırı bir durumdur. Demokratik bir toplumda iktidar, özgür basın anlayışına hizmet etmekle sorumludur. Demokratik bir ülkede bütün bilgi edinme platformları özgürce fonksiyonlarını yerine getirmelidir. İktidarı ve muhalefeti erişim engellerinin kaldırılması için göreve davet ediyoruz."

Erişim engelini uluslararası basın kuruluşları da eleştirdi. Cumhuriyet gazetesinin haberine göre, Reurters, "Türkiye, sosyal medya platformu Instagram'a erişimi engelledi, ancak bilgi teknolojileri düzenleyicisi herhangi bir sebep veya yasak süresi belirtmedi. Bu hamle, çarşamba günü Türk İletişim Başkanı Fahrettin Altun'un, Hamas'ın kilit yetkililerinden İsmail Heniyye'nin öldürülmesiyle ilgili taziye mesajlarını engelleme kararı nedeniyle platformu eleştirmesinin ardından geldi" ifadesine yer verirken, AFP de "Türkiye, ABD'li şirketin üst düzey bir Türk yetkilisi tarafından sansürle suçlanmasının ardından cuma günü Instagram sosyal medya ağına erişimi engelledi. BTK, "02/08/2024 tarihli karar gereği instagram.com'a erişim engellenmiştir" açıklamasını yaptı.

31 Temmuz günü İletişim Başkanı Fahrettin Altun sosyal medya uygulaması Instagram üzerinden İsmail Heniyye'nin ölümü ile ilgili bir taziye mesajı paylaşmış, İnstagram bu paylaşıma erişim engeli getirmişti. Bunun üzerine Altun, X hesabından konuya dair yaptığı açıklamasında, "Heniye'nin şehadeti dolayısıyla insanların taziye mesajı yayınlamasını herhangi bir gerekçe göstermeden engelleyen sosyal medya platformu Instagram'ı da şiddetle kınıyorum. Bu çok açık ve net bir sansür girişimidir” ifadesini kullanmıştı. İletişim Başkanı Altun'un bu paylaşımının ardından BTK tarafından 2 Ağustos tarihinde Instagram'a erişim engeli getirildi.