´Kümülatif etki´, iptal mütalasında

Akın Bodur/İskenderun

Doğu Akdeniz Çevre Dernekleri (DAÇE) avukatı İsmahil Hakkı Atal, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun, 29.03.2018 tarihinde Yumurtalık Ayas Kömürlü Termik santrli, İskenderun Atlas Enerji Kömürlü Termik santrali ve Erzin Egemer Doğalgazlı Termik Santrallerin “kümülatif etki' nedeniyle yürütmenin durdurulması gerektiği yönünde karar vermesi sonrası, Danıştay Savcılığının üç termik santralin lisanslarının iptali gerektiği yönünde mütalaa verdiğini belirtti. Atal, üç davanın duruşmasının 25 Aralık 29018 tarihinde Danıştay 13. Dairesinde görüleceğini ifade etti.
Atal: Savcılık mütalasi, lisans iptali yönünde
Doğu Akdeniz Bölgesinde lisans almış sekiz termik santralin çevre ve halk sağlığına yönelik kümülatif etkisinin belirlenmesi gerektiğini belirterek, 2011 yılında EPDK aleyhine lisans iptal davaları açtıklarını belirten Doğu Akdeniz Çevre Dernekleri (DAÇE) avukatı İsmail Hakkı Atal, 'Danıştay 13. Dairesinin 2012 yılında yürütmeyi durdurma talebimizi reddetmesi üzerine, Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna (DİİK) itiraz ettik ve DİİK 2013 yılında bu dosyalarda 7´ye karşı 8 oyla “kümülatif etki itirazımızı haklı“ bularak 13. Dairenin, ´yürütmenin durdurulmasının reddine dair kararları kaldırarak´, içtihat niteliğinde kararlar verdi. Devam eden süreçte EPDK, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu kararları nedeniyle 17 termik santra lisans başvursunu reddetti. DİİK 13. Dairenin red kararlarını kaldırdı, ancak 2016 yılında 13. Daire lehimizdeki DİİK kararlarına rağmen ´yürütmeyi durdurma talebimizi bir kez daha reddetti´. Bunun üzerine bir kez daha DİİK´na itiraz ettik, bu defa DİİK 2016 Eylül ayında 3´e karşı 12 oyla ´kümülatif etki itirazımızı´ bir kez daha haklı buldu ve 13. Dairenin red kararını bir kez daha kaldırdı. 2017 yılında 13. Daire yürütmeyi durdurma talebimizi bir kez daha reddetti ve bir kez daha DİİK´na itiraz ettik. Bu defa 29.03.2018 tarihinde DİİK, 6´ya karşı 7 oyla ´kümülatif etki itirazımızı´ bir kez daha haklı buldu ve 13. Dairenin red kararını bir kez daha kaldırdı. Ve Danıştay Savcılığı, üç dosyada 16.11.2018 tarihli mütalaasıyla ´kümülatif etki hesaplanmadığından dolayı termik santallerin lisansının iptalini talep etti. Davaların konusu İskenderun Diler Kömürlü Termik Santrali ve Erzin Egemer Doğalgazlı Termik Santrali inşaatı bitmiş ve çalışmaya başlamıştır. Yumurtalık Ayas Termik Santrali yargı sürecinin sonucunu beklemektedir. Çalışan İskenderun Atlas Enerji ve Erzin Egemer termik santrallerinin üretim lisansları iptal edilecek olduğu takdirde, bu termik santraller tamamen hukuksuz ve kanunsuz bir duruma düşecekler' açıklamasını yaptı.

'EPDK tek karar mercii olmaktan çıkarılmalı'
Atal, açıklamasnı şöyle sürdürdü: 'EPDK‘nın 2013 sonrasında Doğu Akdeniz Bölgesinde lisans başvurularını reddettiği 17 termik santrale ek olarak 2014 yılında vermiş olduğu 5 termik, 2016 yılında vermiş olduğu 7 termik santral lisanslarına karşı da ´yaşma hakkımızı kullanabilmek, hayatta kalabilmek için lisans iptal davaları açmak zorunda kaldık. 2016 yılında açtığımız ve Ankara 7. İdare Mahkemesinde 2017/247 E. sayılı dosya ile görülen EMBA Termik Santrali lisans iptal davasında yapılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucunda, EMBA proje alanının 1.800 metre kuzey doğusunda 2002 yılından bu yana çalışan Sugözü Termik Santrali nedeniyle Yumurtalık ilçesinde 2009´da 5 kanser vakası varken 2014´te 60´a çıktığı bilirkişi raporuyla tespit edildi. Bilirkişi raporunda ´Yumurtalık ilçesinde tespit edilen kanser vakalarının 2008-2015 yılları arasındaki kayıtlarına 2008´den itibaren sırasıyla;14, 5, 7,12, 19, 44, 60, 49 vaka olduğu; kanser tiplerinin yıllara göre sırayla 5, 4, 6, 5, 10, 13, 15 çeşit olduğu´ tespit edilmiştir. Böylece bilirkişi raporunda 2009 yılında 18.000 nüfuslu Yumurtalık´ta bir yılda 5 kanser teşhisi konulmuşken, 2014 yılında 17.000 nüfuslu Yumurtalık´ta bir yılda 60 kanser teşhisi konulduğu ortaya çıkmıştır. Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu kararları, Danıştay savcılığı mütalaası, EMBA termik santral davasında tespit edilen Sugözü Termik Santrali nedeniyle bölgedeki kanser artışı, elektrik enerjisinde arz fazlası oluşması ve diğer gelişmeler göstermiştir ki; Sağlık Etki Değerlendirme Yönetmeliği çıkarılarak termik santrallerin halk sağlığına olan etkisi belirlenmeden lisans verilmemelidir. EPDK kömürlü ve doğalgazlı termik santrallere lisans verirken hiçbir bütüncül değerlendirme–kümülatif etki çalışması yapmamaktadır. İçinde Çukurova´nın da bulunduğu 141 ovayı koruma altına alan 12.12.2016 tarih ve 2016/9620 sayılı Bakanlar Kurulu kararnamesi doğrultusunda termik santraller başta olmak üzere kirletici tesislere lisans verilirken EPDK tek karar mercii olmaktan çıkarılmalı Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Turizm Bakanlığı, Orman Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Enerji Bakanlığı´ndan oluşan bir konsorsiyum tarafından lisans başvuruları değerlendirilmelidir. Stratejik ÇED Yönetmeliğinde enerji sektörüne 2023´e kadar tanınan muafiyet kaldırılmalıdır. 21. yüzyılda çevre hakkının ihlali, yaşam hakkının ihlali boyutuna taşınmştır.'

Savcı ne mütala verdi?
Atal, Danıştay savcısının dört sayfalık mütalasında, '... 23.10.2008 tarih ve EU/1813-3/1274 sayılı üretim lisansı; davaya konu tesis ile aynı şehir veya coğrafi bolgede daha önce ÇED olumlu kararı veya ljretim lisanıs verilmiş tesislerin yanı sıra kurulacak olan diğer santrallerin de bölgeye verdiği ve/veya vereceği ´etki´lerin, bir bütün olarak değerlendirildigi kümülatif bir çevreset etki değerlendirmesi kararına dayanmadığı için Anayasa´nın 56. maddesine ve Elektrik Piyasası Kanunu´nun 1. maddesinde öngörülen, elektriğin çevreye uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması amacına aykırılık oluşturacağı, saglıklı ve dengeli bir çevfede yaşama hakkını da doğrudan ilgilendirdiği gözetilerek hukuka ve kamu yararına aykırılığı nedeniyle iptaline karar verilmesi gerektiği düşünülmüştür' ifadesine yer verdiğini de belirtti.