Orman, 'kentsel servis alanı' olmaz

Hatay 2. Bölge İdare Mahkemesi, onaylanan Karayılan Mahallesi, 1291 nolu parselin çevre düzeni planıyla mevcut orman alanının kentsel servis alanına dönüştürülmesini oybirliğiyle iptal etti.

İSKENDERUN 21.07.2024 11:16:00 0

Mimar Ercüment Kimyon tarafından açılan iptal kararı, İskenderun 2. Organize Sanayi Bölgesi (OSB) bitişiğindeki 135.941,66 metrekare büyüklüğündeki ormanlık alanı kapsıyor.

1/100.000 ölçekli çevre düzeni planının iptal edildiği mahkeme kararında, "... Devlet Ormanı niteliğinde bulunan dava konusu alanın fonksiyonunun 'Kentsel Servis Alanı' olarak değiştirilmesine yönelik plan değişikliği öncesi Orman Genel Müdürlüğünden görüş sorulması gerekirken bu usule uyulmaksızın tesis edilen işlemde bu yönden de hukuka uyarlık bulunmamaktadır" değerlendirilmesine yer verildi.

Kimyon, 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planına bağlı olarak yapılan "1/5000 Ölçekli Nazım İmar Planı ve 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı değişikliği ile ormanın tahsis edilmesine yönelik de iki ayrı dava açmıştı.

Akın Bodur/İskenderun

Hatay 2. Bölge İdare Mahkemesi, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından 17 Şubat 2022 tarihinde onaylanan kentin Karayılan Mahallesi, 1291 nolu parselin 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planıyla mevcut orman alanının kentsel servis alanına dönüştürülmesine ilişkin plan değişikliği onama kararını iptal etti. İptal davasını İskenderun'da yaşayan mimar Ercüment Kimyon tarafından 'işlemin kanuna uygun olmadığı' belirtilerek açılan iptal kararı, 135.941,66 metrekare büyüklüğündeki ormanlık alanı kapsıyor. İskenderun 2. Organize Sanayi Bölgesi (OSB) bitişiğindeki ormanlık alana ilişkin verilen mahkemenin iptal kararında, "... 6831 sayılı Orman Kanunu'nun 6. maddesinin birinci fıkrasında, 'Devlet ormanlarına ve devlet ormanı sayılan yerlere ait her çeşit işler Orman Genel Müdürlüğünce yapılır ve yaptırılır.' hükmüne yer verildiği, bu kapsamda Devlet Ormanı niteliğinde bulunan dava konusu alanın fonksiyonunun 'Kentsel Servis Alanı' olarak değiştirilmesine yönelik plan değişikliği öncesi Orman Genel Müdürlüğünden görüş sorulması gerekirken bu usule uyulmaksızın tesis edilen işlemde bu yönden de hukuka uyarlık bulunmamaktadır" ifadesine yer verildi. Davalı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın süre aşımı ve dava ehliyetine ilişkin usuli itirazları yerinde görmeyen Hatay 2. İdare Mahkemesi, dava dosyası incelendikten sonra kararını verdi.
Burcu Uçar Öztürk başkanlığında ve üyeler Gökhan Kocapiçak ile Caner Çörekçi'den oluşan mahkeme heyetinin oy birliği ile aldığı iptal kararında, anayasa'nın "Ormanların korunması ve geliştirilmesi" başlıklı 169. maddesinde; "Devlet, ormanların korunması ve sahalarının genişletilmesi için gerekli kanunları koyar ve tedbirleri alır. Yanan ormanların yerinde yeni orman yetiştirilir, bu yerlerde başka çeşit tarım ve hayvancılık yapılamaz. Bütün ormanların gözetimi Devlete aittir. Devlet ormanlarının mülkiyeti devrolunamaz. Devlet ormanları kanuna göre, Devletçe yönetilir ve işletilir. Bu ormanlar zamanaşımı ile mülk edinilemez ve kamu yararı dışında irtifak hakkına konu olamaz. Ormanlara zarar verebilecek hiçbir faaliyet ve eyleme müsaade edilemez. Ormanların tahrip edilmesine yol açan siyasi propaganda yapılamaz; münhasıran orman suçları için genel ve özel af çıkarılamaz. Ormanları yakmak, ormanı yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen suçlar genel ve özel af kapsamına alınamaz. Orman olarak muhafazasında bilim ve fen bakımından hiçbir yarar görülmeyen, aksine tarım alanlarına dönüştürülmesinde kesin yarar olduğu tespit edilen yerler ile 31/12/1981 tarihinden önce bilim ve fen bakımından orman niteliğini tam olarak kaybetmiş olan tarla, bağ, meyvelik, zeytinlik gibi çeşitli tarım alanlarında veya hayvancılıkta kullanılmasında yarar olduğu tespit edilen araziler, şehir, kasaba ve köy yapılarının toplu olarak bulunduğu yerler dışında, orman sınırlarında daraltma yapılamaz" hükmünün yer aldığı ifade edildi.

Ormana sadece kamu yararı halinde izin verilebilir

Orman Kanununun 17. maddesinin 3. fıkrasında, "Savunma, ulaşım, enerji, haberleşme, su, atık su, petrol, doğalgaz, hava ayrıştırma, altyapı, katı atık bertaraf ve düzenli depolama tesislerinin; baraj, gölet, sokak hayvanları bakımevi ve mezarlıkların; Devlete ait sağlık, eğitim, adli hizmet ve spor tesisleri ile ceza infaz kurumlarının ve bunlarla ilgili her türlü yer ve binanın devlet ormanları üzerinde bulunması veya yapılmasında kamu yararı ve zaruret olması halinde, gerçek ve tüzel kişilere bedeli mukabilinde Çevre ve Orman Bakanlığınca izin verilebilir" ifadesine yer verilen mahkeme kararında, aynı maddede "Devletçe yapılan ve/veya işletilenlerden bedel alınmaz. Bu izin süresi 49 yılı geçemez. Bu alanlarda devletçe yapılanların dışındaki her türlü bina ve tesisler iznin sona ermesi halinde eksiksiz ve bedelsiz olarak Orman Genel Müdürlüğünün tasarrufuna geçer. Söz konusu tesisler Orman Genel Müdürlüğü veya Çevre ve Orman Bakanlığı ihtiyacında kullanılabilir veya kiraya verilmek suretiyle değerlendirilebilir. İzin amaç ve şartlarına uygun olarak faaliyet gösteren hak sahiplerinin izin süreleri; yer, bina ve tesislerin rayiç değeri üzerinden belirlenecek yıllık bedelle doksandokuz yıla kadar uzatılabilir. Bu durumda devir işlemleri uzatma süresi sonunda yapılır. Verilen izinler amaç dışında kullanılamaz" hükmünün bulunduğu anımsatıldı. Mahkeme kararında, Orman Kanunu'nun 17. Maddesinin Üçüncü Fıkrasının Uygulanması Hakkında Yönetmeliğin "17. maddenin üçüncü fıkrasına göre verilecek izinler" başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasındaki düzenlemenin şöyle olduğu belirtildi: "Ormanlık alanlarda kamu yararı ve zaruret bulunması halinde; yol, liman geri hizmet alanı, havaalanı, demiryolu, teleferik hattı, tünel gibi ulaşım tesislerine; patlayıcı madde emniyet alanı, yer altında yapılacak patlayıcı madde deposu, savunma ve güvenlik tesislerine; enerji nakil hattı, trafo binası, enerji üretim santralleri, ölçüm ve gözlem istasyonları gibi enerji tesislerine; telefon iletim hattı, iletişim panosu, ölçüm istasyonu, R/L tesisleri, radyo-televizyon verici istasyonu ve antenleri, elektronik haberleşme sistemlerine ait baz istasyonları, fiber optik kablo gibi haberleşme tesislerine; su arama, jeotermal kaynak ve doğal mineralli su arama, su kuyusu, kaptaj, su isale hattı, su deposu gibi su tesislerine; atıksu tesislerine; petrol ve doğalgaz boru hattı; azot, argon ve oksijen gazlarının kullanıldığı hava ayrıştırma tesislerine; alt yapı tesislerine; katı atık aktarma istasyonu, katı atık bertaraf ve düzenli depolama tesislerine; ruhsata dayalı petrol ve doğalgaz arama, işletilme ve yeraltı doğalgaz depolanmasına ilişkin tesislere; yeraltı depolama tesislerine; baraj, gölet, sokak hayvanları bakımevi, mezarlık tesislerine; aile sağlığı merkezi, hastane gibi sağlık tesislerine; ilk, orta, lise ve dini eğitim tesisi ile dini eğitim tesisine bağlı uygulama maksatlı ibadethane tesisi gibi eğitim tesislerine; futbol sahası, kapalı spor salonu, atış poligonu gibi kalıcı konaklama tesisi olmayan spor tesislerine; adli hizmet tesislerine; ceza infaz kurumu tesislerine ve bunlarla ilgili yer, bina ve tesislere izin verilebilir."

14.06.2014 tarih ve 29030 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliğinin "Revizyon ve değişiklikler" başlıklı 20. maddesine aykırı olduğu; İmar mevzuatında 6831 sayılı Orman Kanununda orman arazilerinin planlamaya tabi tutulmayacağına ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamakla birlikte orman vasfı bulunan yerlerin plan kapsamına alınması halinde niteliğine uygun olarak "orman" lejantıyla fonksiyon getirilmesi gerektiğinin açık olduğu da anlatılan Hatay 2. Bölge İdare Mahkemesi'nin 09/07/2024 tarihli kararında şunlara yer verildi: "Orman Kanununun 17. maddesinde devlet ormanlarının yerleşime açılamayacağı belirtilmiş, anılan madde ve yasanın devamı maddelerinde ise ancak kamu yararı ve zaruret halinin bulunması durumunda orman alanlarında yapılmasına izin verilebilecek tesisler sınırlı olarak sayılmıştır. Bu hallerde dahi söz konusu olan husus, izin verilen kısmın 'orman alanı'ndan çıkarılması değil, sadece kapsamı, niteliği ve süresi yasayla belirtilmiş belirli faaliyetlere izin verilmesinden ibarettir. Düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde, zaruret bulunması halinde devlet ormanı niteliğinde bulunan taşınmazlara yönelik planlama yapılabileceği, ancak plan kararları ile bu taşınmazlara getirilen kullanım kararının çevre ve doğal değerlerin korunması kapsamında taşınmazların özel niteliğiyle bağdaşabilecek ve bu niteliğinin korunmasına yönelik olacak şekilde öngörülmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Davada, Orman Kanunu'nun 17. maddesi uyarınca dava dışı Tosyalı Demir Çelik Sanayi Anonim Şirketine dava konusu orman alanının liman geri hizmet alanı olarak kullanımına izin verilebileceği açık ise de, Devlet Ormanı niteliğinde bulunan alanın orman alanından çıkarılması için gereken zaruret halinin somut olarak ortaya konulamadığı kanaatine varıldığından, Anayasa düzeyinde gereken zaruret halinin somut olarak ortaya konulamadığı kanaatine varıldığından, Anayasa düzeyinde korunması öngörülen orman alanının fonksiyonunun değiştirilmesine ilişkin işlemde ve bu işleme yapılan itirazın reddinde, planlama esaslarına, kamu yararına ve hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Orman Kanunu'nun 6. maddesinin birinci fıkrasında, 'Devlet ormanlarına ve devlet ormanı sayılan yerlere ait her çeşit işler Orman Genel Müdürlüğünce yapılır ve yaptırılır." hükmüne yer verildiği, bu kapsamda Devlet Ormanı niteliğinde bulunan dava konusu alanın fonksiyonunun 'Kentsel Servis Alanı' olarak değiştirilmesine yönelik plan değişikliği öncesi Orman Genel Müdürlüğünden görüş sorulması gerekirken bu usule uyulmaksızın tesis edilen işlemde bu yönden de hukuka uyarlık bulunmamaktadır. Açıklanan nedenlerle; dava konusu işlemin iptaline, kararın tebliğini izleyen günden itibaren 30 gün içinde Adana Bölge İdare Mahkemesi'ne istinaf yolu açık olmak üzere oybirliğiyle karar verildi."

Plan değişikliği nasıl olmuştu?

Çevre Düzeni Planı değişikliği teklifi Tosyalı Demir Çelik Sanayi A.Ş. tarafından 06 Eylül 2021 tarihinde, 24.11.2021 ve 08.12.2021 tarihlerinde sunulmuş, başvuruların belediye meclisine alınmadan reddedilmesi üzerine teklif dosyası Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına sunulmuş ve 1 No'lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97 (h) maddesi uyarınca onaylanmasının talep edilmişti. Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü'nün görüş istediği Hatay Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı, plan değişiklik teklifine ilişkin İmar ve Bayındırlık Komisyonundaki sürecin devam ettiğinin bildirilmiş, Kahramanmaraş Orman Bölge Müdürlüğü'nün 17.07.2021 tarih ve 1652526 sayılı 'oluru' ile İskenderun'un Karayılan Mahallesinde devlet ormanı üzerinde 135.941,66 metrekare büyüklüğündeki alan 14.07.2021-14.07.2023 tarihleri arasında 24 ay süreyle Liman Geri Hizmet Alanı olarak kullanılmak üzere Tosyalı Demir Çelik Sanayi A.Ş'ye ön izin verilmesine ilişkin Ön İzin Taahhüt Senedi bulunduğu, Hatay Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü'nün, DSİ 6. Bölge Müdürlüğü'nün Hatay Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Müdürlüğü'nün, Hatay Sağlık İl Müdürlüğü'nün, Hatay Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü'nün, Hatay Tarım ve Orman İl Müdürlüğü'nün, TEDAŞ 17.Bölge Müdürlüğünün, TCDD 6. Bölge Müdürlüğünün ve Karayolları 5.Bölge Müdürlüğünün uygun görüşü bulunduğu plan değişikliği 17.02.2022 tarihinde onaylanmış ve 01.03.2022 tarihinde ilan edilmişti.