Orta hasarlar 'ağır hasara' dönüştü

Deprem sonrası orta hasarlı binalar için önce 'yıkım kararı' verilmiş, yapılan itirazlar üzerine orta hasarlı binalar, yapım yılına göre '1999 öncesi ve sonrası' olarak ayırmıştı. 1999'da yaşanan Marmara depremi sonrası çıkarılan Deprem Yönetmeliği öncesinde yapılan binalara yıkım kararı verileceği, 1999 sonrasında yapılan binalara ise 'güçlendirme yapılması' şartıyla kullanımına izin verileceğini açıklamıştı. Binaların güçlendirilmesi için de 25 Nisan 2024 tarihine kadar izin verilmişti. Hatay'da en az 13 bin orta hasarlı bina bulunuyor. 13 bin binadaki bağımsız bölüm sayısı ise çok daha fazla sayıyı oluşturuyor.

Akın Bodur/İskenderun
İskenderun'da 6 Şubat depremlerinde hasar tespitinde 'orta hasarlı' olarak belirlenen 1999 öncesinde yapılan binaların yıkımı için Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (AFAD) tarafından ev ve iş yerlerine 'yıkılacak' yazıları asıldı. Deprem sonrası, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, orta hasarlı binalar için önce 'yıkım kararı' vermiş, yapılan itirazlar üzerine orta hasarlı binaları yapım yılına göre, '1999 öncesi ve sonrası' olarak ayırmıştı. 1999'da yaşanan Marmara depremi sonrası çıkarılan Deprem Yönetmeliği öncesinde yapılan binalara yıkım kararı verileceği, 1999 sonrasında yapılan binalara ise 'güçlendirme yapılması' şartıyla kullanımına izin verileceğini açıklamıştı. Binaların güçlendirilmesi için de 25 Nisan 2024 tarihine kadar izin verilmişti. Hatay'da 13 bin orta hasarlı binanın bulunduğu biliniyor.

Orta hasarlılara 'yıkılacak' tebligatı

İskenderun'da Piri Reis, Cumhuriyet, Dumlupınar, Muradiye, Numune ve Meydan'ın da arasında bulunduğu mahallelerde, Marmara depremi sonrası çıkarılan 1999 Deprem Yönetmeliği öncesinde yapılan ve 6 Şubat depreminde 'orta hasar' aldığı tespit edilen çok sayıdaki binaya AFAD görevlileri tarafından 'yıkılacak' yazıları asıldı. Binalara asılar yazılarda, orta hasarın ağır hasara dönüştürülerek, 'ağır hasarlı' ifadesine yer verilen 'ilan tutanağı' asıldı.

"Binada oturulması sakıncalı" ilanı

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından binalara asılan ve 'ağır hasarlı' ifadesinin yer aldığı ilan tutanağında, "İlimizde.../.../...  tarihinde gerçekleşen afet sonrası binanın 14.04.2014 tarihli ve 7663 sayılı genelgeye göre yapılan hasar tespit incelemesinde, yapının ağır hasarlı olduğu tespit edilmiştir, Can ve mal güvenliği açısından binada oturulması sakıncalıdır" ifadesine yer verildi.

Binalara 'ağır hasarlı' statüsü

Hatay Valiliği mührü taşıyan ve orta hasardan ağır hasara dönüştürülen binalara asılan 'ilan tutanağı'nda ise şunlara yer verildi: "Kahramanmaraş, Hatay illerimizde 6.02.2023 tarihinde, Hatay ilimizde 20.02.2023 tarihinde meydana gelen deprem afetleri sonrası Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünce yapılan hasar tespit çalışmalarında can ve çevre güvenliği için büyük bir risk görülen 'yıktırılacak bina (ağır hasarlı)' statüsünde olan binalarla ilgili ....... adresindeki binanın hakkında yıkım kararı alınmıştır" ifadesine yer verildi. Binalara asılan tutanakta, tutanağı teslim alan ve teslim edenlerin isimleri ile binaların 'askı koduna' da yer verildi. Ancak, binada kimse yoksa 'ilan tutanağı' görevli tarafından asılıyor ve mülk sahibinin bilgisi olmuyor.

İtiraz süreci 3 gün

Asılan 'ilan tutanağı'nda yer alan iki maddelik notta ise yıkım kararına itiraz ve yıkım sürecine ilişkin bilgiler de yer alıyor. Tutanaktaki iki madde şöyle: "
1- Bina acil yıktırılacak/ağır hasarlıdır, girilmesi tehlikelidir. Lütfen girmeyiniz 
2- 7269 sayılı 'umumi Hayata Müessir Afetler dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlarla Kanun'un 13. maddesi (a) bendi gereğince; (Değişik: 31/08/1999- KHK- 574/1. md) Arazinin tehlikeli durumu ve binaların gördüğü hasar bakımından yıktırılması ve boşaltılması gerekenler hakkında o il ve ilçenin en büyük mülkiye amirine ayrı bir rapor verilir. Bu makamlarca böyle binalar derhal boşalttırılır. Yıkılması gerekenler için en çok 3 gün süre verilerek tehlikenin giderilmesi sahiplerine bildirilir. Mahalinde sahibi bulunmadığı takdirde durum mahalli vasıtalarla ilan edilmek suretiyle, bildiri yapılmış sayılır. 
(Değişik: 31/08/1999- KHK- 574/1. md) Mal sahibi veya vekili, bu bildiriye karşı 3 gün içinde yetkili idare kurumları için itiraz edebilir. İdare kurumları bu itirazı en geç 3 gün içinde inceler ve karara bağlar. Süresinde itiraz olunmayan yahut itiraz olunup da idare kurullarınca yıkılması onaylanan binaları mal sahibi yapılmadığı taktirde bu binalara el konularak yıkma parası yıkıntıdan elde edilecek malzeme bedelinden ödenmek üzere, mahallin en büyük mülkiye amirinin emri ile yıktırılır" ifadesine yer verildi. Binalarına 'ağır hasarlı' tutanağı asılan bazı yurttaşlar, ilanda belirtilen 3 günlük yasal sürede dilekçeyle itiraz etmek istediklerini, ancak AFAD görevlilerinin itiraz dilekçesini almadığını ve dava açılmasını önerip, dava dilekçesinin getirilmesini söylediğini ifade etti. İskenderun ve Hatay'da çok sayıda kişinin yürütmenin durdurulması istemli olarak Hatay İdare Mahkemesine dava açtığı da biliniyor. Dava açanların çoğunun, 'binaya girilmeden hasar tespiti yapıldığı' yönünde şikayetinin bulunduğu belirtiliyor.

Hatay'da en az 13 bin bina orta hasarlı 

05 Şubat 2023 tarihinde Antakya'da düzenlenen "363. Gün Basın Bilgilendirmesi" toplantısında konuşan Hatay Valisi Mustafa Masatlı, "Hatay'da itiraz etmeyen 80.370 ağır hasarlı bina, 13 bin de orta hasarlı bina bulunuyor. Bunların toplamı 95 bin bina. Bu 95 bin binanın bağımsız bölümü de 360 binden fazla sayıya ulaşıyor" açıklamasını yapmıştı. Deprem, Hatay'da Antakya, Defne, İskenderun, Kırıkhan, Hassa, Samandağ ve Arsuz ilçelerini etkilemişti.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünce yapılan hasar tespit çalışmalarında, binalardaki hasar durumuna ilişkin yapılan itirazlar üzerine, binaların hasar durumunun değişmesinin nedenine yönelik bir soru üzerine de Masatlı, "Teknik ekiplerde hatalar, yanlışlar olabilir. 360 binden fazla bağımsız bölümü inceliyorsunuz. Bu hatalar normaldir ama aslolan olmamasıdır. Böyle bir durumda itiraz olursa arkadaşlarımız tekraren dönüp bakıyorlar ve yanlış bir şey varsa, dönüyorlar. Ama bizim binalarda temel prensibimiz, binada hasar varsa onun yıkılıp, yeniden yapılmasıdır" değerlendirmesinde bulunmuştu. Masatlı, o toplantıda, 6 Şubat depremlerinde Hatay'da 24.171 kişinin yaşamını yitirdiği, yıkık ve acil yıkılacak bina sayısının 80.323 olduğu, hak sahipliği müracat sayısının da 254.717 olup, kabul edilen sayının ise 174.539 olduğunu ifade etmişti. Ancak il dışında bulunanların başvuru sürecinden haberdar olmadığı ortaya çıkınca, hak sahipliği başvuruları birkaç kez daha açılmıştı. Bu nedenle sayıların değiştiği sanılıyor. 

Hatay Valiliği, 2023 faaliyet raporunda, 6 Şubat'ta yaşanan 7.7 ve 7.6 büyüklüklerinde iki depremin, 11 il, 101 ilçe, 7.967 köy ve mahalleyi etkilendiğini, 7.7 büyüklüğündeki depremde 30 katrilyon joule enerjinin açığa çıktığını, İkinci Dünya Savaşı'nda ABD tarafından Japonya'nın Hiroşima kentine atılan atom bombasının ise 15 trilyon joule enerjiyi açığa çıkardığını ifade etti. 7 Temmuz 2024 tarihinde güncellenen raporda, depremin ardından 33.077 artçı sarsıntının meydana geldiğine de yer verildi.

6 Şubat'tan itibaren Hatay'da 78.981 konteynerin vatandaşlara dağıtıldığı, 205 konteyner kent yapıldığı, 169.848 kişinin kentlerde, 45.459 kişinin de kırsaldaki konteynerlerde barındığını, 6.180 prefabrik iş yeri yapıldığını da ifade edilmişti.