Muhtarlar demokrasinin mühürsüz sultanlarıdır. Demokrasinin Anadolu’da en eski köşe taşları ve zincirin ilk halkası o olarak bilinir.
Din adamlarının baskısından, ağaların zulmünden bıkan yenilikçi Padişah 2. Mahmut, Kastamonu’da ilk muhtar seçimini duymuş, sevinmiş, Anadolu’nun dört bir yanına ferman göndererek muhtarlık kurumunu yasalaştırmış. 1829 yılından bu yana köy muhtarlık seçimleri yapılmaktadır.
O tarihten bu yana köyler ve mahalleler muhtarlar tarafından yönetilmektedir.
Muhtarlık din adamlarının baskısını, ağaların zulmünü ortadan kaldıran ilk seçilmişler olarak bilinir.
Kelime olarak muhtar “seçilmiş” anlamına gelir.
Muhtar deyip geçmeyin geçmişe dair.
Otoriter tavrı, saygın kişliği ile bilinirdi. Bir topluluğa girdiğinde herkes ayağa kalkar, düğmesini ilikler, saygıda kusur etmezdi. Cebinde özel bir kutuda, ya da bez torbada taşıdığı padişah tuğrasına benzeyen mührü vazgeçilmeziydi. Evrakları mühürlerken dilini ıslatarak basardı.
Köyde; jandarmanın, vergi memurlarının, kaymakamın ilk çaldığı kapı muhtarın kapısı olurdu. Köye giren çıkan ondan sorulur, ikametgah kağıdını o verir. Evlenme, boşanma işlerini yapar. Doğum ve ölüm kayıtlarını o düzenlerdi. Askere alınacak gencin çağrı pusulası ona tebliğ edilir, köylüler arasındaki anlaşmazlıkları çözümlerdi.
O köyün her şeyi.
Köyde onun için her şeydi.
Seçimle iş başına gelirler, seçimler çok iddialı geçerdi. Genelde nüfuzlu ve saygın kişler aday olurdu. Muhtarlık seçimi Anadolu’da bireylerin demokratik kurallarla yönetilmesinin önünü açmıştır. Muhtarlar yerelde Anadolu köylüsünün temsilcisidir. Bu demokratik oluşumla halk kendi temsilcisini özgür ve hür iradesiyle seçme hakkına sahip olmuş, seçtiği kişiyle kendi arasında demokratik güçlü bir bağ oluşmuştur. Şehir yaşamı bu demokrasi kültürüyle tanışmadan köylü tanışmıştır. İki yüz yıla yakındır Anadolu köylüsü bu demokrasi kültürünü yaşamaktadır.
31 Mart’ta yerel seçimler yapılacak.
Belediye başkanları, il genel meclis üyeleri, meclis üyeleri ve muhtarlar seçilecektir.
Öne çıkan genelde belediye başkanlık seçimleri, ille de büyükşehir belediye başkanları. Öncelik İstanbul, Ankara, İzmir. Seçim haberleri genelde onlarla ilgili.
Tesbitlere göre 50 bin 516 muhtar seçilecek. Ne var ki muhtarlık adaylığına büyük ilgi var. Kadınların ilgisi de çok. Ortalama her köy ve mahallede üç kişi aday olsa, 150 bin kişi muhtarlık yarışı yapacak. Bu demokrasi adına büyük bir kazanç.
Yerel seçimlerin en demokratlığı bence muhtarlık seçimleri.
Muhtar adayı kimseden icazet almadan aday olur, güven kaybı yaşayan siyasi partilerin adayı değil, kendi adaylığı mevcuttur. Oy isterken herkesin muhtarı olacağım diyerek kendi propagandasını yapar, kendi bildirisini dağıtır. Muhtarlar gerek seçim çalışmalarında, gerek kazandığında, gereksede kaybettiğinde, kazanıp hizmetlerinde bir çok hikayelerin, fıkraların ve şiirlerin konusu olmuştur.
Bir muhtarlık seçiminde adayın birine bir oy çıkar. Muhtar adayı karısına, “sen kime oy verdin?" diye sorunca, karısı “kime vereceğim, sana verdim" der. Muhtar adayı, “Ya benim oyum nerede?" diye sorar.
Yeni yapılan yasal düzenlemelerle muhtarların bir çok yetkileri elinden alınmıştır. Büyükşehir statüsüne tabi olan illerin köylerinin mahalle konumuna gelmesiyle, resmi evrakların bir çoğunun e-devlet üzerinden alınmasıyla muhtarlığın eski işlevleri yok olmuştur. Belediyelerin yaptırdıkları bürolarında, mahalleliye gelen kargo tebligatı dağıtmaktan başka iş yapmayan muhtarlar, aldıkları asgari ücretle, onurlandırıldıkları silah taşıma, yılda bir defa sarayda ağırlanmaları ve muhtarlık günlerini kutlamayla mühürsüz sultana dönüştürmüşlerdir.