Rıza kelimesi Arapça kökenli bir kelime olup Türk Dil Kurumu “Olur bildirme, razı olma, isteme, istek” olarak tanımlar. Hukukta belli bir eyleme gönüllü izin vermek anlamına gelir.
Cinsel bir eylemin şiddet olarak kabul edilebilmesi için rıza değerlendirmesi yapılır. Eyleme maruz kalanın rızası yoksa ya da başlangıçta var sonra yoksa bu şiddettir. Aranan kriter açık rızadır. Rıza ya vardır ya yoktur. Ortası, rızamsı kabuller eril erkekliğin cinsel şiddete icat ettiği cezasızlık politikalarıdır.
Erkek algısında kadının dekoltesi, gülmesi, hayata dahil olması, zamanın gece olması, flört ediyor olması gibi onlarca şiddetle illiyet bağı olmayan sebep rıza kabul edilir. Hiçbir inandırıcılığı olmayan savunmalarına mahkeme itibar eder. Meslekte 25 yıllık deneyimime rağmen mahkemede kendinden çok emin yaptığı şiddeti normalleştiren erkek faillere alışamadım. İnsana pes dedirten bir rahatlıkla hareket ediyorlar.
14 yaşında bir çocuğu istismar eden fail duruşmada ‘kuaföre gelip yetişkin işlemleri yaptırıyordu, ben18 yaşında zannettim’ diyor. Bildiğimiz kadarıyla kuaförde yetişkin ya da çocuk ayrımı yapılacak bir işlem yok. Mahkeme de bunu biliyor. Devamında telefon kayıtlarına bakın ama çocuk olduğu için annesinin adına savunması geldi. Sanık çelişkiyi önemsemiyor. Cinsel şiddet suçlarının büyük çoğunluğunun cezasızlıkla sonuçlandığının verdiği güvenle konuşuyor.
Ülkemizi bilmeyen ve yaşadığı cinsel şiddetin aklanıyor olma halini anlamayan yabancılar da var tabi ki. Deprem bölgesine insanı yardım amacı ve akademik çalışma yürütmek için gelen bir yabancı kadına hukuki destek veriyoruz. Fail sanık, kadın arkadaşa Türk’ün gücünü göstermiş. Hem de dağın başında gecenin bir vakti. Kadının geldiği ülkede kadın ve erkek günün her saati çalışma yürütebiliyor. Sokaklar güvenli. Gece bir arada olmanın Rıza anlamına geldiğini bilmiyor. Bu veri yazılı bir kural değil. Ancak gecenin bir vakti, ıssız bir yere bir erkekle gidiyorsan orada yardım isteyecek kimsenin olmamasının önemi olmadan bu bir rızadır kültürümüzde. Yazılı olmayınca ülkemizde de yıllara dayanan mesaisi olmayınca bilmesi mümkün olmuyor. Yani kültürümüze Fransız. Biz onu bunu bilmediği için suçluyoruz ve maruz kaldığı şiddeti aklıyoruz. Aklı almıyor. Anlatmaya çalışıyoruz bir mantık çerçevesine oturmuyor.
Kanun ile uygulama arasındaki farklar sadece onun değil bir hukukçu olarak benim de kafamda bir yere oturmuyor. Kanunda cinsel şiddetin en basit halinin şikayet süresi altı aydır. Fiilin ağırlığı, maruz kalanın yaşı vb. etkenlere göre süre değişir. Kanun koyucu bu süreleri belirlerken maruz kalanın yaşadığı şiddeti hemen söyleyebilme yeterliliğine sahip olma halini gözetmiştir. Her nasılsa şikayet süresi şiddete maruz kalanın aleyhine karar verilmesine dönüşmüştür. Cinsel şiddete maruz kalan kadının ilk tepkisi kendini suçlamaktır. Sonrasında birçok neden hemen şikayet etmesini engelleyebilir. Kendi ailesi tarafından öldürülme korkusu, nasıl şikayet edeceğini bilememe, adalete güven duymama, failin kamu görevlisi olması, anlatmaya hazır olamamak gibi. Geçen zaman Rıza anlamına gelmez. Buna dair kanun koyucu şikayet süresi belirlemiş olmasına rağmen uygulamada bu süreler yok hükmündedir. Devlet memuru bir kadın tayin olduğu şehirde tanıştığı bir erkekle duygusal yakınlık kurar. Evine kahve içmeye davet ettiği flörtü cinsel şiddet uygular. Kadın kimseyi tanımıyor olmanın verdiği çaresizlikle annesini arar. Annesi bulunduğu şehirden gelir ve ertesi gün şikayetçi olurlar. Şikayet için kanunun öngördüğü sürenin en başında şikayet gerçekleşir. Bundan sonrası devreye cezasızlık politikası girer. Tahmin edeceğiniz gibi fail sanık mahkemede beraat etti. Kadının ertesi gün şikayetçi olmasını mahkeme makul süre bulmadı. Tayinle gelmiş olması, güvendiği kişinin geldiği yol mesafesi dikkate alınmadı. Rızanın olmamasından, sanığın fiziksel güç kullanmasından daha önemli hükme esas alınan delil kadının ‘evdeyim, gel kahve içelim’ mesajıydı. Rıza dilimize Arapça’dan hukukumuza erkeklikten girmiş. Erkekliğin güç gösterisinin cezasızlık aracı olması için içi boşaltılıyor. Buna izin verecek miyiz?
Kadın olmak zor zanaat. Biz kadınlar zoru seviyoruz. Rıza meselesinin ara renkleri olmadığı kabul edilene birbirimize ve haklarımızı sahip çıkıyoruz. Rengimiz mor, dayanışmamız daim olsun.
